1. Bəşəriyyətin yox olacağı günə kimi daim təşəkkür etməli olduğu xanım, 1970-ci illərdə malyariyanın aradan qaldırılmasında onun və komandasının apardığı elmi-tədqiqatlar nəticəsində " artemizinlər" adlandırılan malyariya əleyhinə dərmanların ixtirası ilə əlaqədar olaraq 2015-ci ildə fiziologiya və tibb üzrə 85 yaşında nobel mükafatı alan ilk çinli qadın.

1967-ci ildə şimali vyetnam baş nazirinin vyetnam xalq ordusunda yayılmış olan və ordunun yarısını döyüş üçün yararsız hala salan malyariya epidemiyasının qarşısını almaq məqsədilə çin baş naziri zhou enlai'dən tibbi kömək xahiş etməsi və onun bunun önəminə mao zedong'u inandırması nəticəsində 600-ə yaxın alim, həkim və hərbçinin səfərbər olduğu "proyekt 523" kriponimli yüksək səviyyədə məxfi dövlət proyekti başladılmışdır. Bu proyekt başladılana kimi dünya üzrə alimlər 240 000-ə yaxın müxtəlif maddəni yoxlamışdı və heç biri malyariyanın müalicəsində effektiv deyildi. 1969-cu ildə bu xanım tədqiqat qrupunun rəhbəri seçildikdən sonra ənənəvi çin xalq təbabətində qeyd olunan reseptlərin tədqiqinə daha çox önəm verməyə başladı. Bunun üçün tək başına bütöv ölkəni gəzərək 640-a yaxın resept topladı. 1971-ci ilə kimi 2000 resepti komandası ilə birlikdə sınaqdan keçirdi. Nəhayət bir bitki effektiv oldu: yovşan. Əvvəl onlar onun tərkibindəki ekstraktı 1600 il əvvəl yazılmış kitabda qeyd olunan reseptə uyğun əldə etsələr də, bu nəticə verməmişdi. Sonra bu xanım bizim eranın 340-cı ilində yazılmış kitabdan öyrəndiyi məlumata əsaslandığını bildirərək qeyd etmişdir ki, isti su ekstraktın tərkibini dəyişir və ona görə də onlar onu aşağı temperaturlu efir istifadə edərək əldə etdilər. Meymunlar və siçanlar üzərində olan testlər effektiv olduğunu sübut etdi. 1972-ci ildə artemizin adlanan həmin ekstraktı xalis olaraq əldə etdilər. Həmçinin tu youyou bu maddənin malyariya əleyhinə effektivliyinin sınaqdan keçirildiyi ilk insandır.

Maddənin kəşfi on milyonlarla insanın həyatını xilas etmişdir. Hesablamalara görə tək 19-cu əsrdə malyariya 200 milyon insanın həyatına son qoymuşdur...

mənbə.
wikipedia
world health organization